Het recente “dringende advies” om in openbare ruimten mondkapjes te dragen heeft de discussie over de effectiviteit en legitimiteit van deze maatregel weer in alle hevigheid doen oplaaien.
De effectiviteit is een onderwerp op zich, maar over de legitimiteit kunnen we kort zijn:
Artikel 11 van de grondwet staat niet toe dat de overheid het dragen van een mondkapje verplicht stelt. Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam.
We weten inmiddels dat het dragen van mondkapjes schadelijk kan zijn met soms dramatische consequenties. In Duitsland zijn er al kinderen aan overleden (bewezen door autopsie). Dit is dan ook de achterliggende reden dat de verplichting langs een achterdeur als een “dringend advies” wordt ingevoerd.
Huisregels
Als vervolgens scholen, winkels, het openbaar vervoer en andere instellingen dit advies overnemen en in hun huisregels opnemen ontstaat er een grijs gebied: particuliere instellingen mogen namelijk iemand de toegang ontzeggen (of in het geval van het OV zelfs een sanctie opleggen) als diegene zich niet aan hun huisregels houdt.
De huisregels mogen echter niet in strijd zijn met de wet. Discrimineren op geloof of huidskleur via huisregels mag niet bijvoorbeeld, maar zaken in strijd met algemeen fatsoen zoals bijvoorbeeld topless bij de supermarkt binnen lopen kunnen wel in de huisregels verboden worden.
In het coronaprotocol voor winkels staat bovendien dat de klant aanwijzingen van het winkelpersoneel dient op te volgen. Dat die aanwijzingen het dragen van een mondkapje kunnen inhouden staat er niet, maar in de praktijk werkt dit natuurlijk wel zo.
In het geval van mondkapjes zou je op basis van de grondwet een punt hebben om de huisregels aan te vechten. Alleen, om gelijk te krijgen zou je de instelling dan voor de rechter moeten dagen om de regels aangepast te krijgen en/of de instelling voor een onrechtmatige daad aansprakelijk te stellen.
En als je in de tussentijd een ontzegging van de toegang negeert zou je wel voor huisvredebreuk gearresteerd kunnen worden. Ook kun je nog steeds een boete krijgen in het OV als je daar geen mondkapje draagt. Daar sta je dan als burger in je eentje!
Verlegde verantwoordelijkheid
Door deze gelaagde aanpak maakt de overheid het bewust heel moeilijk om niet aan het “dringende advies” te voldoen omdat instellingen graag op safe spelen door het advies over te nemen. Daarnaast geldt dat de stap naar de rechter best wel een grote is. Bovendien zou je ook nog per instelling een aparte rechtszaak moeten voeren. Ga er maar aan staan!
In plaats van een verplichting die door de overheid wordt opgelegd en in een enkele rechtszaak aan te vechten is, hebben ze de uitvoering nu verlegd naar een lager niveau. Daardoor wordt het een bijna onbegonnen zaak om alle partijen apart aan te klagen. Alleen sociale druk op bedrijven, scholen en andere instellingen lijkt over te blijven als je de regel van tafel wilt krijgen.
Conclusie:
In de praktijk kan een mondkapje dus verplicht worden terwijl dit wettelijk niet mogelijk is.
Of je nu wel of niet gelooft in de effectiviteit van een mondkapje, is dit voor de overheid een zeer bedenkelijke manier van handelen die niet in een rechtsstaat thuis hoort.