Op 27 november heeft het RIVM gesteld dat de gevolgen van Covid-19 wel 5x erger zouden zijn dan die van de jaarlijkse griepgolven.
(Dit staat in de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) van 2020). Het RIVM onderbouwt dit door de verloren levensjaren te berekenen voor de 1e golf (58.300) en die te vergelijken met een gemiddelde voor de griep (12.000).
Deze vergelijking is gewaagd en in dit artikel zullen we met een aantal eenvoudige berekeningen aantonen dat het aantal van 58.300 levensjaren veel te hoog is ingeschat.
We hebben eerst gekeken hoe het RIVM aan zijn berekening kan zijn gekomen. Gebaseerd op de Corona datasets van het RIVM en de CBS gegevens over levensverwachting kunnen we inderdaad het cijfer van 58.300 levensjaren terugrekenen, en wel op de volgende manier:
| Aantal doden met Covid-19 t/m Mei (RIVM VTV 2020) | 6.142 | |
| Gemiddelde leeftijd bij overlijden (RIVM Landelijke casus dataset) | 81,5 | jr |
| Gemiddelde levensverwachting op die leeftijd (CBS) | 91,0 | jr |
| Resterende levensverwachting (niet gerealiseerd) | 9,5 | jr |
| Verloren levensjaren (afgerond) 6.142 x 9,5 = | 58.400 |
De match van de uitkomst is heel goed te noemen.
Wellicht klinkt de levensverwachting van 91.0 jaar wat hoog omdat meestal een gemiddelde van 82 jaar genoemd wordt. Die 82 jaar is echter de verwachting voor personen die nu geboren worden.
Levensverwachting
Iemand die de leeftijd van 81.5 jaar zonder al te veel kleerscheuren behaald heeft, houdt het dus gemiddeld nog wel een stuk langer vol.
Op het 1e gezicht lijkt de bovenstaande berekening wel logisch, maar toch klopt hij niet! Er wordt namelijk niet meegenomen dat het juist de zwakste en ziekste personen uit de populatie zijn die met Covid-19 overlijden.
Gebaseerd op de RIVM statistieken is meer dan de helft van deze groep niet eens in het ziekenhuis, laat staan in de IC terecht gekomen. Dat betekent dat voor deze personen behandeling gewoon geen zin meer had. Het is dus logisch dat de levensverwachting van deze groep (met een of meerdere comorbiditeiten) belangrijk lager moet liggen dan gemiddeld omdat het CBS naar de gehele bevolking kijkt.
Hoeveel lager is niet exact bekend, en daarom kijken we eerst naar de CBS cijfers over sterfgevallen in 2019 voordat corona in ons land kwam. De beschouwde leeftijdsgroep daarbij is die van 50 jaar en ouder, waar 99% van de overledenen met Covid-19 toe behoorden.
De volgende tabel laat zien met hoeveel jaren de levensverwachting bekort wordt door vier belangrijke comorbiditeiten die in deze groep voorkomen:
| Comorbiditeit | Bekorting | Aantal |
| Kanker | 13,7 | 45.271 |
| Suikerziekte | 10,6 | 2.646 |
| Hart- en Vaatziekten | 9,3 | 36.917 |
| Reuma en Artrose | 9,0 | 355 |
| Gewogen gemiddelde / Totaal | 11,7 | 85.189 |
Voor de verdere analyse gaan we van de redelijke veronderstelling uit dat deze comorbiditeiten zich in 2020 (tijdens corona) even frequent voordeden als in 2019 (zonder corona).
Als eerste valt op dat de jaarlijkse sterfgevallen aan deze 4 aandoeningen samen al meer dan 10x hoger liggen dan het aantal personen dat in de 1e golf met Covid-19 overleed. Als we corrigeren voor de duur van de 1e golf praten we nog steeds over een factor 3 a 4 hoger.
Maar buiten dat is nog opvallender dat de verkorting van de levensverwachting gemiddeld 11,7 jaar is. Dit is meer dan de resterende levensverwachting van 9,5 jaar voor de complete groep die met Covid-19 overleed! Je zou dus kunnen zeggen dat er helemaal geen levensjaren verloren zijn gegaan.
Maar goed, als we genereus zijn, nemen we het laagste cijfer van 9,0 jaar voor Reuma en Artrose. Als we dit toepassen op de Covid-doden die niet in het ziekenhuis behandeld zijn, dan zouden die toch nog een levensverwachting hebben gehad van een half jaar:
| Niet opgenomen in ziekenhuis | 3.418 |
| Vermindering levensverwachting | 9,0 |
| Resterende levensverwachting (niet gerealiseerd) 9,5 – 9,0 = | 0,5 |
| Verloren levensjaren (afgerond) | 1.700 |
We houden dan nog de groep over die sterk genoeg was om in het ziekenhuis te worden opgenomen. Uit de verhalen van de ziekenhuizen weten we dat ook die groep zogenaamde comorbiditeiten had waardoor hun levensverwachting zeker beneden gemiddeld moet zijn geweest.
Hoeveel, dat weet niemand, maar laten we eens aannemen dat de verkorting van hun levensverwachting de helft is van het gewogen gemiddelde voor de vier beschouwde comorbiditeiten:
| Wel opgenomen in ziekenhuis | 2.758 |
| Vermindering levensverwachting 11,7 / 2 = | 5,9 |
| Resterende levensverwachting (niet gerealiseerd) 9,5 – 5,9 = | 3,6 |
| Verloren levensjaren (afgerond) | 10.000 |
Daarmee komen we dan op 1.700 jaren voor de doden buiten het ziekenhuis plus 10.000 voor die in het ziekenhuis, dus 11.700 verloren levensjaren in totaal.
Dit is praktisch gesproken gelijk aan de 12.000 die het RIVM als gemiddelde voor de griep noemt, met als uitschieter seizoen 2017/2018 met 18.600 verloren levensjaren.
Dit resultaat is ook niet zo vreemd als je in aanmerking neemt dat het aantal Covid-doden in de 1e golf gewoon vergelijkbaar is met dat in een stevige griepgolf.
Het RIVM gaat in zijn VTV verder door met een vijftal stellingen:
1) alle oversterfte in de 1e golf is mogelijk Covid-19 gerelateerd geweest.
2) ziekenhuisgevallen zouden met 10% onderschat kunnen zijn
3) er zouden wel 10 milde Covid-19 patiënten kunnen zijn geweeest per geregistreerde, waardoor ook de levensverwachting bekort zou kunnen worden.
4) er zouden ook nog lange termijneffecten kunnen zijn, en
5) de 2e golf is nog niet meegerekend.
Het RIVM stelt daarna dat het aantal verloren DALY’s (Disability Adjusted Life Years) daarmee boven de 87.900 uit zou kunnen komen (dus nog eens 65% hoger dan hun 1e schatting).
RIVM VTV 2020
Tegen de bovenstaande redeneringen van het RIVM is in te brengen dat de oversterfte gedurende de 1e golf (en over dit jaar) niet significant hoger is dan gebruikelijk in een stevig griepjaar.
Daarnaast is er van griep nooit geregistreerd wat de effecten op de latere levensverwachting zijn geweest.
Ook het meetellen van de 2e golf is iets wat bij griep nooit gebeurd is. We hebben nu een nieuw griepseizoen en dan tel je dus niet door maar begin je gewoon weer bij nul…
Alles bij elkaar lijkt het RIVM de effecten van Covid-19 behoorlijk zwaarder aan te zetten dan op basis van hun eigen cijfers te verantwoorden is.